Organigram en “Rigor Mortis”

De afgelopen tijd ben ik op een aantal plekken weer druk in de weer geweest met organigrammen. Sommige collega’s noemen de overzichten ook wel ‘organógrammen’. Allebei ver van de waarheid. Er is tenslotte meestal weinig organisch aan. In dit artikeltje een paar nadelen en een paar voordelen van dit fenomeen.

Nadeel 1 Schijnbeeld

Een organigram geeft een beeld in lijn- en stafverhoudingen van bevelslijnen binnen de organisatie: wie geeft opdrachten aan wie en wie rapporteert aan wie. Het is een ‘stratego’-versimpeling van de werkelijkheid. In een levende organisatie is de zaak uiteraard velen malen complexer en kan het maar zo zijn dat de werkvloer (onderste rij in het organigram) de baas is en de bazen de opruimers zijn voor deze harde werkers. Zie voor een uitwerking van dit beeld deze blog. In het plaatje is wel heel mooi zichtbaar dat een organigram een schijnbeeld van de mens is (met hoofd, buik en ledematen) waarin de baas het hoofd vertegenwoordigt.

Nadeel 2 Niemand wil ‘lager’ staan in het plaatje

Een mens met een een beetje zelfrespect wil niet lager zijn dan een ander en dat is nu eenmaal de noodzakelijke keus in de wereld van organigrammen. Iedereen wil best meedoen aan de denkbeeldige rondetafel waarin ieders inbreng gewaardeerd kan worden, of meespelen in een denkbeeldig toneelstuk en accepteren dat er iemand moet zijn die de besluiten neemt. Maar zo zichtbaar hiërarchisch opgeborgen worden heeft ergens iets mensonterends.

Nadeel 3 Te stijf

Een organigram is een bevroren beeld van gisteren (rigor mortis). Het zou toch het beste zijn om er maar één exemplaar van te hebben, in potlood getekend met een gummetje direct bij de hand om het plaatje direct weer aan te passen als de werkelijkheid van echte medewerkers en klanten daar aanleiding toe geeft.

Nadeel 4 Leiderschap niet zichtbaar

In een goed draaiende organisatie zit leiderschap overal. In een projectgroep is de projectleider de CEO wie er ook maar mee doet. Het organigram lijkt te zeggen dat er maar een manier van leiderschap is namelijk van top naar vloer.

Voordeel 1 Uitleg aan buitenstaanders

Soms kan het handig zijn om aan buitenstaanders een globaal beeld te kunnen geven van de structuur van de organisatie en de verdeling van verantwoordelijkheden. En natuurlijk is er een groot belang om in bevelsorganisaties deze zaak wel heel helder te maken (leger, brandweer, politie enz.). Daar gebeurt dat dan ook met symbolen (strepen, sterren en balken) omdat het nooit onduidelijk mag zijn als het er op aan komt.

Voordeel 2 Functiewaarderingslogica

Omdat we nu eenmaal inkomen aan arbeid koppelen (wat eigenlijk helemaal niet slim of eerlijk is) is het wel handig een transparant onrechtvaardige manier daarvoor te hebben. In de zorg is dat bijvoorbeeld FWG, in het onderwijs FuWa enz. In het organigram is zichtbaar hoe we gewicht (en dus ook salarisniveau’s) gekoppeld hebben aan functies. Een organigram is een manier om dat op een simpele manier transparant te maken. Hoe hoger hoe meer gewicht en dus meer salaris.

Voordeel 3 Onopgeloste zaken worden zichtbaar

Ik kom nog wel eens organigrammen tegen waar stippellijntjes, of andere gekke verbindingslijnen in staan. Het is vrijwel zeker dat we dan te maken met een onopgelost organisatieprobleem. Zoals bijvoorbeeld een weggepromoveerde medewerker tevoorschijn kan komen als een medewerker speciale projecten. U kent ze wel.

Dus wat nu?

Mijn aanbeveling is om organigrammen niet al te serieus te nemen en vooral te gebruiken als oefening om na te gaan of de zaak logisch is ingericht. Zet er als het even kan geen namen in en als je dat al doet, houdt dan in ieder geval bij iedere functie een strikt alfabetisch volgorde aan!

Daarnaast zijn organigrammen pas zinnig vanaf de fase Wild Water (zie Voorspelbaar Succes over de verschillende levensfasen van organisaties). In de fase Voorspelbaar Succes dient een organigram vooral om na te gaan of er een goed besluitvorming en implementatie platform en proces is. En dan vooral ook in combinatie met een beoordeling van de talenten van de concrete mensen. In de latere organisatielevensfasen is een organigram toch vooral vaak een ‘lijkstijf’ plaatje van iets wat ooit werkte.

Tip! Ben je een Apple/Mac gebruiker? Kijk dan eens op de website MacMonk

Beoordeel deze tip:

nog geen beoordelingen

Laden...